دین مسئله نمونه ای از کلام انفعالی و تدافعی زردشتیان

چکیده: در روزگار فرمانروایی محمدولی میرزا در یزد، حدود سال‌های 1238ـ1243ق، زردشتیان به کفر و بی‌دینی متهم شدند و سرانجام با پادرمیانی شاهزاده قاجار پرسش‌هایی درباره اساس دین از آنان پرسیده شد و به این شیوه، حقانیت دینی آنان اثبات شد و از اتهام پاک شدند. موبدخدابخش پور موبدفرود، دستورکیخسرو پور دستورخدابخش و هیربدجاماسب کسانی بودند که پرسش‌ها را پاسخ دادند. این رویداد مهم سبب شد تا جامعه زردشتی به تنظیم و تدوین پرسش و پاسخ‌های یادشده بپردازد و آن‌ها را ماندگار سازد. از این‌رو هیربد خدابخش پسر هیربدجاماسب مبارکه آن‌ها را در رساله‌ای به نام دین مسئله سال 1207ی به نظم کشید که نسخه‌ای از آن به ش358، در مجموعه مانکجی کتابخانه کاما نگاهداری می‌شود. این رساله، به سال 1318ی قدیمی/1949م، بکوشش سروش آذرمی فرزند تیرانداز در بمبئی به چاپ رسید. کلام تدافعی و بیان انفعالی عقائد زردشتیان بخش چشمگیری از متون زردشتی به فارسی را در بر می‌گیرد و متن‌های آن با رساله معروف علمای اسلام در حدود ۶۰۰ی آغاز می‌شوند. پدیدآوردگان متون یادشده می‌کوشند دیانت زردشتی را به گونه‌ای معرفی کنند که تفاوتی با اسلام ندارد. در این گفتار، مفهوم کلام انفعالی و تدافعی بر مبنای رساله مورد اشاره بررسی و معرفی می‌شود.